1) Yetmiş yılı aşkın bir hayat yaşamış ömrünün elli yılını seyahatlerde geçirmiş olan Evliya, 26 milyon kilometrekare yüzölçümüne sahip, 3 kıta imparatorluğu olan muazzam Osmanlı İmparatorluğu’nun hemen her tarafını gezmiştir.
Anadolu, Rumeli, Suriye, Irak, Mısır, Girit, Hicaz, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Transilvanya, Moldovya, Avusturya, Macaristan, Polonya, Almanya, Hollanda, Bosna-Hersek, Dalmaçya, Güney Rusya, Kırım, Kafkasya, İran. Mısır, Habeşistan ve Sudan’a kadar gitmiştir.
2) 2011 yılında Evliya Çelebi’nin doğumunun 400’ncü yılı, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından anma yılı takvimine alındı. Öte yandan, Evliya Çelebi, Fransa’nın Strasbourg kentindeki Avrupa Konseyinde düzenlenen bir sergide, tarihe damga vuran 20 kişi arasında gösterildi.
3) Evliya Çelebi, 1611 yılında İstanbul’da doğdu. Çok iyi bir eğitim aldı. Şair, edebiyatçı, güzel yazı yazan hattat, nakkaş, müzikten anlayan sanatçı ruhlu bir kişiydi. Kur’an-ı Kerim’i baştan sona kadar ezberlemiş, çok güzel sesli bir hafızdı. İyi ata biner, iyi cirit oynardı. Hareketli, atak ve çok zekiydi.
4) Türkçeyi düzgün, etkili ve son derece esprili kullanma becerisine sahip olan Evliya, Enderun’da Arapça, Farsça ve Rumca; babasının arkadaşı Simyon Usta’dan ise Latince ve Yunanca öğrendi. Birçok savaşa katılmış, ata iyi binen, güçlü bir savaşçıydı. Zeki, esprili, hazırcevap, güler yüzlü ve hoş dilli biri olarak tanınırdı.
5) Evliya Çelebi, meşhur eseri Seyahatname’de gittiği yerlerin genel durumunu, coğrafi konumunu, tarihini, halkının özelliklerini, dilini, dinini, kıyafetleri, sanatları, gündelik yaşamları anlatır.
Ayrıca ekonomik ve kültürel durumları, nüfusları, ibadet yerleri, inanç ve itikatları, Farklı topluluklara ait öyküleri, türküleri, halk şiirlerini, söylenceleri, masalları, manileri, ağız ayrılıklarını, halk oyunlarını, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar, komşuluk ilişkilerini, mutfak kültürlerini… Kısacası gezdiği yerlerin her şeyini en ince ayrıntısına kadar anlatarak günümüze çok önemli bilgileri aktarmayı başardı.
6) Avrupa Konseyi, Evliya Çelebi’yi “21. Yüzyılda İnsanlığa Yön Veren En Önemli 20 Kişiden Biri” ilan etmiştir. Ayrıca “Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük gezgini” unvanını kendisine vermiştir. Bu 20 kişi içerisinde Konfüçyus, James William Fulbright, Büyük İskender, Johannes Gutenberg, Martin Luther King, Ferdinand Macellan, Marco Polo, Leonardo da Vinci gibi ünlü isimler de yer almıştır.
7) Evliya Çelebi, tüm dünyanın çok iyi tanıdığı ve izlerini takip etmeye çalıştığı büyük bir gezgin ama bunların dışında tarihçi, müzisyen, gurme, savaşçı, haritacı ve ressamdır.
8) Seyahatname, Evliya Çelebi tarafından 17. yüzyılda yazılmış olan çok ünlü bir gezi kitabıdır. 10 ciltten oluşur. Gerçekçi bir gözle izlenen olaylar, yalın ve duru, zaman zaman da fantastik bir anlatım içinde, halkın anlayacağı şekilde yazılmış, yine halkın anlayacağı şekilde deyimler çokça kullanılmıştır. İstanbul’da başlar, Mısır’da biter.
9) Evliya Çelebi, olaylara çok defa alaycı bir tavırla yaklaşır. Karşılaştığı kimselerin taklidini yapmaktan çekinmez. Bazen naklettiği şeyi daha da renklendirmek için uydurma bir haber veya hadise ortaya atar. Bu arada okuyucunun ilgisini çekmek maksadıyla aklın almayacağı garip olaylara yer verdiği de görülür. Meselâ fillerin geçtiği köyde kadınların fil doğurması, gaipten haber veren mağaralar, çaresiz dertlere çare bulan hekimler vb. olağan üstü şeyler onun üslûp ve anlatım güzelliğine çeşni kattığı gibi, bu tür hikâyelere meraklı geniş kitlelerin ilgisini çekerek bu sayede eserine popüler bir karakter vermeyi de amaçladığı söylenebilir.
10) 1685 yılından sonra Mısır’da öldüğü tahmin edilmektedir. Ölüm yeri ve mezarı bilinmemektedir. Sanki bunu kendisi de tahmin etmiş, çok esprili bir kişilik olduğu için gittiği şehirlerin duvarlarına unutulmamak için kendi elleriyle “ Evliya’nın ruhuna Fatiha” diye yazmıştır.
